(កណ្ដាល)៖ លុន វួចអេង ភេទស្រី មានអាយុ ៦៦ឆ្នាំ រស់នៅភូមិថ្កុល ឃុំត្រើយស្លា ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល។ វួចអេង នៅតែចាំមិនភ្លេចពីរបបខ្មែរក្រហម ដោយសារការធ្វើពលកម្មហួសកម្លាំង និងហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់។ គាត់និយាយថា ជីវិតនារបបខ្មែរក្រហម គឺ «មហាសែននឿយ»។

នៅមុនឆ្នាំ១៩៧០ វួចអេង ធ្លាប់បានសិក្សានៅសាលាកេតុឧត្តម ត្រឹមថ្នាក់ទី៨ (សង្គមចាស់)។ នៅឆ្នាំ១៩៧០ បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារនៅទីក្រុងភ្នំពេញ វួចអេង បានឈប់រៀន និងធ្វើស្រែចម្ការជាមួយឪពុកម្ដាយ។ វួចអេង ចងចាំថាគ្រួសារគាត់មានជីវភាពមធ្យម ដោយសារមានចម្ការពោត និងសណ្តែក។

ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៣ នៅឃុំត្រើយស្លា មានការទម្លាក់គ្រាប់បែក និងមានការប្រយុទ្ធរវាងកងទ័ពខ្មែរក្រហម និងទាហាន លន់ នល់ នៅសមរភូមិព្រែកតូច។ គ្រួសារវួចអេង បានចាកចេញពីភូមិ ទៅរស់នៅតាមលេណដ្ឋាន ដើម្បីគេចពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ វួចអេង បានរៀបការ និងធ្វើស្រែប្រវាស់ដៃជាមួយកុ្រមសាមគ្គី ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម។ គ្រួសារវួចអេង ទទួលបានផលស្រូវទៅតាមកម្លាំងពលកម្ម។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច សម្ភារនិងទ្រព្យទាំងអស់របស់គ្រួសារវួចអេង ត្រូវប្រមូលទុកជាសមូហភាព។ ប្រជាជនក្នុងភូមិទាំងអស់ត្រូវហូបរួមនៅរោងបាយ និងធ្វើពលកម្ម ចាប់ពីម៉ោង៧ព្រឹករហូតដល់ម៉ោង១២ថ្ងៃត្រង់។ បន្ទាប់ពីសម្រាកហូបបាយរួច វួចអេង ត្រូវបន្តធ្វើការពីម៉ោង១ថ្ងៃរហូតដល់យប់អធ្រាត្រ។ វួចអេង និយាយថា នៅពេលនោះ ក្នុងសហករណ៍ សម្បូរទៅដោយស្រូវ និងត្រី ប៉ុន្តែខ្មែរក្រហមមិនដែលឲ្យប្រជាជនហូបបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ក្នុងមួយពេល ខ្មែរក្រហមចែកតែបបរ និងសម្លម្ជូរដើមចេកឲ្យគាត់ហូបប៉ុណ្ណោះ។

ក្រោយមក វួចអេង ត្រូវធ្វើការនៅក្នុងកងកម្លាំងស្រួច ដោយធ្វើស្រែនៅឃុំត្រើយស្លា, ដកស្ទូងនៅភូមិព្រែកស្លែង, កាប់ព្រៃឈើ និងសម្រាកនៅតាមរោងឫស្សី។ វួចអេង បន្តថា ក្នុងមួយសប្តាហ៍ គាត់អាចត្រលប់ទៅផ្ទះជួបគ្រួសារបានតែម្តងប៉ុណ្ណោះ។

ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ នៅតំបន់២០ យោធាភូមិភាគបូព៌ា និងជនជាតិខ្មែរ-ចិនជាច្រើននាក់ ត្រូវបានយោធាភូមិភាគនិរតីចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់។ វួចអេង ឃើញមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងយោធាភូមិភាគនិរតី និងយោធាភូមិភាគបូព៌ា ដែលបន្តតាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០។ ចំណែក ជនជាតិខ្មែរ-ចិន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមហៅឡើងកាណូតទៅស្រុកកោះធំ ដោយមិនឃើញត្រលប់មកវិញនោះទេ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ វួចអេង បន្តធ្វើស្រែប្រាំងនៅឃុំត្រើយស្លា ទាំងមានជំងឺ និងមានផ្ទៃពោះ។ គាត់ ចងចាំថានៅពេលនោះ ដោយសារយាយរបស់គាត់ តែងតែផ្ញើបាយក្តាំងឲ្យហូប ទើបគាត់រស់រានមានជីវិតមកទល់សព្វថ្ងៃ។នៅឆ្នាំ១៩៧៩ បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ វួចអេង ទទួលដំណឹងថាបងប្រុស និងប្អូនប្រុសរបស់គាត់ បានបាត់ខ្លួន៕

សម្ភាសដោយ ឌី ស៊ូម៉េង ថ្ងៃទី៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥